Rahat Olun, Bu Çok Normal!

Çocuklardan ve Ergenlerden Neler Bekleyebiliriz ve Bize Hangi Konularda İhtiyaçları Var?

YAŞA GÖRE REHBER

Çocuk veya ergen olmak hafife alınacak bir şey değildir, hele kolay hiç değildir!

Yapılması gereken ve sadece onların yapabileceği önemli şeyler var. Bu şeylerin ne oldukları hangi gelişim aşamasında olduklarına bağlıdır. Çocukların ve ergenlerin hangi davranışlarının normal olduğunu bilmek işin içindeki herkes için rahatlatıcı olabilir.

Yetişkinler olarak bile öfke nöbetlerine girebiliyor, gözyaşlarına engel olamayabiliyoruz, bazen dünyaya (veya belirli kişilere) yüksek sesle haykırma isteğiyle yanıp tutuşabiliriz. Çoğunlukla dramatik sahnelere veya başımızı derde sokabilecek her türlü şeye karşı durabiliriz, ancak bütün o tecrübelerimiz, gelişkin beyinlerimiz ve bir şeylerin altında yatan olayları görebilme becerimizle bile bazı günler zor geçer. Bir de çocuklarımızı düşünsenize.

Çocuklarımızın neyle boğuştuğunu ve ulaşmaya çalıştıkları gelişim hedeflerini anlamak daha da “sinir bozucu” davranışlarını daha kolay ele alabilmemizi sağlayacaktır. Yapmaları gereken şey her ne ise ona göre bir alan ve destek verebilirsek işler daha yolunda gidecektir. Tüm bu sayılanlar elbette davranış açısından neyin yapılabilir neyin yapılamaz olduğuyla ilgili sınırların kesin bir teslimiyet içinde yok olması anlamına gelmesin. Asıl kast edilen daha bilgece, daha net ve daha yerinde sonuçlar ile karşılık vermek.

Bir şeyleri daha az kişisel algılayabildiğimizde hayat herkes için daha kolaylaşacaktır.

Aşağıda bazı önemli gelişim aşamaları ve beraberinde getirebileceği zor davranışlar listelenmiştir. Her ne kadar zaman zaman başa çıkılmaz ve zor gelse de davranışlarının tamamıyla normal olduğunu, çocuğunuzun geliştiğini ve çocuklukta veya ergenlikte yolunu tam da olması gerektiği gibi bulduğunu anlayacaksınız.

Aşamaların yaşları sadece rehber niteliğindedir. Çocuklarınızın yaşlarıyla uyumlu aşamada olup olmadığını kontrol ederken çocuğunuzun gerçek yaşı civarındaki aşamaları okuyun.

Aşamalar arasındaki geçiş bunun meydana geldiği yaştan daha önemlidir. Çocuklar aşamalar arasında geçiş gösterdiği sürece, belirli bir aşamaya diğer çocuklardan daha yavaş varmalarının önemi yoktur.

BEBEKLER ve SÜT ÇOCUKLARI (0-12 AY)

• Her şey ağza alınır: Eller, ayaklar, yiyecek, oyuncak, ayakkabı, aklınıza ne gelirse.
• Eğer ağlıyorlarsa bir ihtiyaçları var demektir: uyku, kucak, yiyecek, bez değişimi. İletişim kurmak için sözcük kullanamazlar, ancak ağlamak insan yavrularının onlar için dağları oynatsınlar diye büyük insanları harekete geçirmenin son derece etkili bir yoludur. Bebeklerle ilgili güzel olan şeylerden biri de asla ihtiyaçları olandan fazlasını istememeleridir.
• Yabancılara karşı temkinlidirler, tanıdık kişiler yakınlarında olmadıklarında huzursuzlanabilirler.
• Bebekler uzun uzun bakar. Yüzlere bayılırlar ve gerçek hayatta, kitaplarda ve aynada yüzlere uzun uzun bakarlar. Ah tabii o yaşta başkalarına gözünü dikip bakmak sosyal açıdan kabul edilebilir – ve de tatlı – bir davranıştır.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

Bebeklerin tamamlamaları gereken önemli bir işi vardır: Dünyaya ve içinde yaşayan insanlara güvenip güvenemeyeceklerini öğrenmeleri gerekir. Ne kadar güvende ve güvence altında olduklarını göstermeniz için size fırsatlar sunmak adına kendi üzerlerine düşeni yaparlar. Çok fazla sözcük dağarcıkları olmayabilir ancak iş bir şeyden memnun olmadıklarını size haber vermeye geldiğinde usta küçük iletişimciler olurlar. İhtiyaçlarına tutarlı olarak karşılık verin ki dünyanın onlar için güvenli bir yer olduğunu hissedebilsinler. Karınları açken onları besleyin, korktuklarında onları rahatlatın, sizinle olmaya ihtiyaçları olduğunda onlara sarılın. Dünyayı kendi kendine keşfetmelerinin, kendi bağımsızlıklarının, güven duygusunun, özsaygılarının ve ilişkilerinin temelini böyle atacaklardır.

________________________________

1-2 YAŞ ARALIĞI  

• Artık daha interaktiflerdir.
• Amaçlılığı anlamazlar. Neden olduğunu veya ne anlama geldiğini düşünmeden görür ve yaparlar. Örneğin ısırdıklarında bu zarar vermek için değildir, başka çocuklardan oyuncakları kapıyorsa bu onu üzmek için değil, bundaki amacı … yani işte herkes eşyaların kapmak veya yemek için yapıldığını iyi bilir.
• Meraklarını gidermeye çalışacaklardır, ne olacağını görmek için eşyaları atacak veya parçalayacaklardır. Aynı şey her şeyi yere atmak için de geçerli.
• Paylaşmaya uygun bir gelişim aşamasında değildirler.
• Otoriter ve bencil görünebilirler, ancak ilgilendikleri veya kendilerine ait olduğunu düşündükleri ne varsa onu kendilerinin bir uzantısı gibi gördüklerini unutmayın. Tabii ki başka kimse alamaz! Buna hakkı yok!
• Mülkiyeti anlamaya başlarlar ve güçlü bir benlik algısı geliştirirler.
• En sevdikleri iki sözcük, “Benim!” ve “Hayır!”dır.
• Duymadığı hiç sevmedikleri iki sözcük “Benim!” ve “Hayır!”dır.
• Gece sık sık uyanırlar.
• Bu dönemin sonuna doğru, biraz daha karşı koyar bir hale gelebilirler çünkü bağımsızlıklarını denemeye başlarlar. Sözcüklerin tam yetmeyişinden ve iletişim yetisinin eksikliğinden öfke nöbetleri sergileyebilirler.
• Öfke nöbetlerine ayrıca fazla gelen ve sözcüklerle ifade edemedikleri duyguları (hayal kırıklığı, öfke, üzüntü, utanç) deneyimlemeleri de yol açabilir.
• Diğer çocuklarla birlikte oynamaktan çok diğer çocuklarla yan yana oynama eğilimindedirler.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

• Dikkat süreleri hâlâ oldukça kısadır, dolayısıyla yapmasını istemediğiniz bir şeyden onları uzaklaştırmak için dikkatini dağıtmadan faydalanın.
• Onlara yeni bir kural veya yönlendirme verdiğinizde, eski olanın unutulması muhtemeldir. Bazen dikkat sürelerinin kısa olması hoşunuza gidecek bazen ise gitmeyecek.
• Yaptıklarının doğru olduğunu gördüğünüzde olumlu yaklaşın.
• Yapmalarının doğru olmadığı şeyleri artık söylemeye başlayın.
• Ufak tefek şeyleri görmezden gelin. Öğrenecekleri o kadar çok şey var ki en iyisi onlara fazla yüklenmemek. Bırakın önce önemli olan şeylere aIışsınlar.
• Çocuğunuz ondan ne istediğinizi anlamaya başlayacaktır ancak kendi iyiliğiniz için bu isteği dillendirdiğiniz esnada beklentinizi unutun. İstemeye ve rehberlik etmeye devam edin, ancak hemen – veya hiçbir zaman – gerçekleşmezse bunu kişisel algılamayın.
• Bir şeyi düzelttiğinizde nazik ve anlayışlı olun. Ellerinde olanla en iyisini yapmaya çalışıyorlar. Eğer çok fazla şey isterseniz, üç yaşına geldiğinde karşınızda daha endişeli veya daha karşı koyan veya kendine daha az güvenen bir çocuk bulabilirsiniz.
• Ne hissettiklerini sözcüklere dökmelerine yardımcı olun. “Hâlâ oynamak istediğinde oyuncaklarını toplamak zorunda kalmak üzücü değil mi?”

________________________________

3 YAŞ 

• Bağımsızlığı deneyimlerler. Öfke nöbetlerine yol açabilir.
• Daha fazla kontrol isteyecektir. Öfke nöbetlerine yol açabilir.
• Hayal kırıklığına uğradığında sinirlenecektir. Öfke nöbetlerine yol açabilir.
• Öfke nöbetlerinde artış olabilir.
• Bağımsız olmayı istemekle (“Ben yapacağım! veya “tek başıma”) ve küçük bir insan muamelesi (“beni taşı” veya “sen yap”) görmeyi istemek arasında gidip gelir.
• “Hayır” kelimesiyle özel bir bağ oluşturur ve bu kelimeyi sık sık kullanır. Bazen “evet” demek istediklerinde bile. (Ah ah bu yeni yürüyen çocuklar! Neyse ki evrim onlara uyurken sevimli görünme kapasitesi sunarken bonkör davranmıştır. Bu sevimlilik sandviçlerin eskiden kabul edildiği şekliyle küçük kareler olarak değil küçük üçgenler olarak servis edilmesi gerektiğini kaçırdığınız zamanki gibi felaketlerde özellikle önemlidir. Böyle bir şey olacak olursa, kendinizi olayların akışına bırakın. Üzerinde Elsa olmayan diş macunu aldığınızı fark ettiklerinde enerjiye ihtiyacınız olacak.)
• Kekeleyebilir.
• Aktiviteleri planlamayı, bir şeyleri kendi kendilerine yapmayı ve zorlu şeyleri denemeyi istemekle etraflarında kontrolü ele geçirmeye başlar.
• Yatağa yatırdığınızda sizi sürekli yanına çağırabilir.
• Ani korkular ve fobiler ortaya çıkabilir.
• Gerçeği ve hayal ürününü karıştırabilir, dolayısıyla bir veya bir sürü hayali arkadaşı olabilir.
• Hâlâ paylaşmayı anlamaz ve sahip olma hakkını iddia eder. “O benim!”.
• Anne baba başka çocuklara ilgi gösterdiğinde kıskanabilir.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

• Şunu bir yere not edin: “Bu sonsuza kadar böyle gitmeyecek”. Şimdi notu alın ve her gün göreceğiniz ayna gibi bir yere yapıştırın.
• Bir şeyi iyi yaptığında ona söyleyin. Onunla mutlu olduğunuzu ve yaptığının doğru olduğunu bilmek ister.
• Bir şeyi yanlış yaptığında nazik davranın. Çocuğunuz doğru olanı yapmak istiyor ancak o noktaya gelene kadarki yolda yapacağı şeyler ve gideceği yerler var. Hataları ağır bir şekilde azarlamayın, hâlâ her şeyi anlamaya çalışıyor ve daha önünde uzun bir yol var. Hataları onlara değerli bir şeyi öğretebileceğiniz fırsatlar olarak görün.
• Çok fazla kuralınız olmasın, ancak olan kurallarınızda tutarlı davranın. Her yerde çok fazla kural ve bunlara bağlı sonuçlar kafalarını karıştırmaktan ve sırtınızda bir yük olmaktan başka bir işe yaramaz. Bazen kurallardan kaçabileceğini öğretirseniz, bunu kullanmaya devam edecektir. Eğer etmezse telaşlanın.
• “Hayır”ı güzellikle ve aşırıya kaçmadan kullanın. Çocuğunuzun dünyayı ve dünyadaki yerini keşfetmesini ve deneyimlemesini cesaretlendirmek istiyorsunuz. Ona rehberlik edin, ancak inisiyatifi elinden almayın. Size karşı kullanmak zorunda kalacağı daha fazla sebep vermeyin.
• Ona oyun oynama özgürlüğü ve alanını verin, fiziksel ve hayali oyunla deneyimlemesini teşvik edin. Oyunu başlatma çabasını destekleyin, böylelikle çevrelerini etkileyebilme kapasitesini hissedebilir.
• Karar verme konusunda onu cesaretlendirin ancak seçenekleri sınırlayın (“Önce yıkanmak mı istersin yoksa pijamalarını seçmek mi? Bugün kırmızı gömleğini mi giymek istersin yoksa sarı olanı mı? Akşam yemekte mısır mı istersin avokado mu?” Sonra belki daha büyüdüklerinde “Ne hazırlamamı istersin? Çay mı kahve mi?” Ah, bir an için şu cümlenin gerçekleşme ihtimalinin muhteşemliğiyle kendinizi şımartın.)
• Enerji depolamak için kendinize vakit ayırdığınızda suçluluk duymayın. Dinlenmiş ve enerjik olduğunuzda mücadele daha kolay olacaktır.
• Uyku zamanı ritüelleriniz olsun. Bu yaşta uyku zamanı herkes için yorucu olabilir. Her ikiniz için de güzel olan – hikâye, sarılma, odaya biraz lavanta kokusu sıkma, öpücük, “Seni seviyorum. İyi geceler harika çocuk” gibi bir konuşma – bir ritüel olsun bu.

________________________________

4 YAŞ 

• Eleştirel olmaya başlar ve dünyayı basit terimlerle tanımlar. Eşyalar ve insanlar doğru ya da yanlış, iyi veya kötü ya da nazik veya kabadır.
• Sözcüklerinin gücünü fark etmeye başlar ve onları bazen istediğini elde etmek veya diğerlerini kontrol etmek için kullanır. Dile hâkimiyetleri hâlâ düzensizdir, dolayısıyla sık sık söylediklerini eylemlerle (vurma, itme, kavrama) veya sözsüz iletişimle (ses tonu, ses şiddeti, yüz ifadeleri, tavır/tutum) destekler.
• Rekabetçi olmaya başlar.
• Hâlâ gerçek ve hayali bazen karıştırır. Yalan söyleyebilir, abartılı hikâyeler anlatabilir veya hayali arkadaş/arkadaşlara sahip olabilir.
• Hâlâ özbenlik hissini geliştirmeye ve bağımsızlığını denemeye devam eder, bu nedenle inat edebilir, karşı koyabilir ve otoriter olabilir.
• Uyku vaktinden kaçmak için elinden geleni yapar.
• Kabus görebilir.
• Karanlık korkusu baş gösterebilir ya da anne babasından (veya bakım veren kişiden) ayrılma düşüncesinden kaygı duyabilir.
• Diğer çocuklarla yan yana oynamak yerine onlarla birlikte oynamak daha çok hoşuna gider.
• Sizinle olan sınırlarını dener ancak elinden gelen her an sizi memnun etmeye veya size yardım etmeye heveslidir.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

• Kurallar koyduğunuzda kuralların neden önemli olduğuyla ilgili onunla konuşun. Meraklıdır ve dünyada işlerin nasıl işlediği konusunda kendi düşüncelerini geliştirme aşamasında. Konuşsanız bile, bu kuralları hemen “anlayacakları” veya kurallara “uyacakları” anlamına gelmez.
• İsteklerinizi basit tutun.
• Sizi mutlu etmeyi çılgınca ister. Doğru bir davranış gördüğünüzde bunu ona da söylemeyi ihmal etmeyin.
• Dört yaşındaki bir çocukla tartışmayın. Yapmayın. Sizi her gün bastırır, söyleyecek bir şey bulamazsa veya mantıklı bir iddiası yoksa, “neden?” diye sorar durur.
• Pek de etkileyici olmayan davranışa gelince, ne olduğunu sorun ancak neden öyle yaptığını sormayın. “Neden öyle yaptın?” diye sormak yalanı teşvik etmek olacaktır çünkü hayal ile gerçek dünya arasındaki sınır dört yaşındaki bir çocuk için çok çok belirsizdir.
• Yanlış bir şey yaptığında, uyguladığınız sonuçlar nazik olsun. Davranışın neden yanlış olduğunu ve bir dahaki sefere çok daha iyisini yapabileceğini bildiğinizi söyleyin. Ona inandığınızı bilmeye ihtiyacı vardır. Siz ona inandıkça o da inanacaktır.
• Tutarlı olun. Eğer bir kuralı uygulamanın her zaman için önemli olduğunu düşünmüyorsanız, çocuğunuz da anlaşılabilir bir şekilde kurala uymanın her zaman için önemli olmadığını düşünecektir.
• Bağımsızlığını cesaretlendirin ancak hâlâ küçük olduğunu unutmayın. Stresli veya yorgun olduklarında küçük bir çocuk gibi davranmasına izin verin.
• Onları bol bol öpün ve kucaklayın, her ne kadar artık “büyük” olsalar da.

________________________________

5 YAŞ

• Kuralların önemini anlar ancak oyun oynarken kurallardan sapabilir. Kurallar “esnek” gibi bir şeydir, en azından onlar için.
• Bir oyunu kazanamazsa başkalarını hile yapmakla suçlayabilir.
• Empati göstermeye başlar diğer insanların da kendisininkinden farklı görüşleri olabileceğini anlamaya başlar.
• Paylaşabilir ancak bu yine de onun için zordur, özellikle de özel eşyalar söz konusu olduğunda.
• Başarısızlıktan, eleştiriden, hayaletler veya canavarlar gibi ürkütücü şeylerden korkabilir.
• Dikkat süresi artmaya başlar ancak bu onunla olan tartışmalarınızın türünü etkileyebilir.
• Her şey hakkında “uzman” olarak ortaya çıkabilir.
• Şakalar yapmak hoşuna gider ve “bel altı” şakalar yapmaya başlar.
• Kendi kararlarını vermeye önem verir, özellikle de ne giyeceğine ve ne yiyeceğine dair kararları.
• Eğer okula başlıyorsa, normalde olduğundan daha dengesiz, daha hassas ve daha yorgun olabilir. Uzun süreliğine hareketsiz oturup konsantre olmak yorucudur.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

• Çocuğunuzu harekete geçirecek ne varsa cesaretlendirin, özellikle de başkalarının da bulunduğu bir grup veya takım çalışmasıysa. Bu sayede çocuğunuz sırayla yapmak, diğerleriyle geçinmek, birlikte çalışmak, müzakere etmek, uzlaşmak, ve kazanmak veya zerafetle kaybetmek gibi önemli beceriler edinmesine yardımcı olursunuz.
• Her gün çocuğunuzla birlikte oynamak için vakit ayırın veya baş başa vakit geçirin. Bu sayede çocuğunuz sizi olabileceğiniz en iyi yer olan kendi dünyasına girmenize izin verir. Buradayken harika bir şekilde gelişen zihninde neler döndüğünü hissedebilirsiniz.
• Duyguları adlandırmak ve bu konuda görüş alışverişinde bulunmak suretiyle çocuğunuzun duygusal okuryazarlığını genişletmeye başlayın.
• Ödülleri sorumluluklarla bağdaştırın. “Masayı temizlememe yardım ettikten sonra tatlıya ne dersin?” (*)
• Kuralları basit tutmaya ve çok fazla kural koymamaya devam edin.

________________________________

6 YAŞ

• Büyük ihtimalle sizin hakkınızda çok fazla şey biliyor. Sadece sorun.
• Öfke nöbetleri tekrar başlayabilir.
• Sınırları denemeye başlayabilir ancak sizi memnun etmeyi ve size yardımcı olmayı hâlâ ister.
• Okulda yaptığı işler ve diğer doğru şeyler için övgü ister.
• Yeni becerilerde ustalaşmaya ve kendini yetkin hissetmeye çalışır.
• Sizden uzak kalma endişesi olabilir.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

• Çabalarını yüreklendirin ve sıkı çalıştıkları zaman onu onaylayın.
• Sonuçtan çok çabayı yüreklendirin ki çocuğunuz gelişim zihniyetini gösterebilsin ve başarma kapasitesinin olduğuna dair güçlü bir şekilde kendine inansın.
• Okulda zorluk çekiyorsa ihtiyaç duyduğu desteği almasını sağlayın.
• Fazla övgüden veya anlamsız övgüden kaçının, özel olduğunu bilsin ancak diğer insanların da aynı şekilde özel olduğunun da farkında olsun.

________________________________

7 YAŞ

• Genelde anne babalarından veya kurallardan, ama bir de arkadaşlar ve diğer çocuklardan şikâyet etmeye meylli olabilir.
• Pek çok kişi tarafından yanlış anlaşıldığını hisseder.
• Okul, arkadaşlar veya genel olarak hayat hakkında abartılı dramatik davranışlar sergileyebilir.
• Hissettikleri hakkında konuşurken sözcükleri kullanmaya çalışır ancak üzgün olduğunda öfkeli veya sinirli olabilir.
• Başkalarının ne düşündüğünün giderek daha farkında olmaya başlar.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

• Hislerine kulak verin ve onaylayın ancak sorunlarını sizin çözmeniz gerekmediğini bilin.
• Başına dert olan şeyleri nasıl çözebileceğine dair fikir alışverişinde bulunun. Ona kendi fikirlerini bulması için alan yaratın ve onları cesaretlendirin.
• Dramatik gösteriye kapılmayın.
• Her şey karmakarışık dedi diye her şeyin öyle olduğuna hemen inanmayın.
• Olumlu tarafa vurgu yapın.

________________________________

8 YAŞ 

• Kendi nasıl düşünüyorsa sizin de öyle düşünmenizi ister ve görüş farklılığa toleransı azdır.
• Onun hakkında ne düşündüğünüzle ilgili çok hassastır.
• Anneyle sık sık kavga eder.
• Çok fazla gri olmayacaktır. Her şey siyah veya beyaz, doğru ya da yanlış, iyi veya kötüdür.
• Mutlak düşünme eğilimi arkadaşlıklarda ufak pürüzlere yol açabilir. Sizin çocuğunuzun bununla boğuşan tek küçük insan olmadığını bilmek sizi rahatlatacaktır. Sonunda her şey düzelecek, burası arkadaşlıklar ve insanlarla nasıl geçinildiğini öğrendiği kısım.

》Nasıl bir desteğe ihtiyaç duyarlar?

• İyi davranışını överken, ne yaptığı konusunda net olun.
• Mümkün olduğunca kavgadan kaçının. Siyah ve beyaz düşünme tarzlarıyla, tartışma birinin haklı (o) veya birinin de haksız (siz) olduğu anlamına gelmekten başka bir şey değildir. Bunun yerine kendi görüşünü açıklamasını isteyin ve bir şeyleri farklı açılardan görmesi konusunda onu teşvik edin.
• Ergenliğin beraberinde gelecek olan uzaklaşma için ilişkinizi sağlamlaştırmak üzere birlikte bol bol vakit geçirin.

________________________________

9 YAŞ 

• Arkadaşlar anne babadan daha önemli bir hale gelmeye başlar ve bu ergenlik boyunca devam eder.
• Arkadaşlarının ne düşündüğü gitgide daha önemli hale gelmeye başlayacaktır.
• Daha yakın ancak daha az sayıda arkadaşlık kurarak arkadaşlık alanını daraltır.
• Arkadaşlarıyla şakalaşır ve sırlarını paylaşır.
• Kuralları ve yönlendirmeleri geri püskürtür ve size saygısızlık edebilir.
• Sevgi dolu ve şaşkın olabilmeye devam eder ancak bencil, tartışma seven ve rahatsız edici olma kapasitesi de gelişir.

》Ne yapmalı?

• Bağımsızlık ve kendi kararlarını verebilmeleri için ona fırsat sunun.
• Patronluk taslamaktan veya çok yönlendirmeci olmaktan kaçının.
• Bir şeyleri farklı bir açıdan görmeye başlamaları konusunda onları yüreklendirin. “Filanca buna ne derdi?” “Bu olduğunda sence ne hissetti?”

________________________________

10-11 YAŞ 

• Çocukluğun öfke nöbetleri artık sakinleşir. Hazır böyleyken tadını çıkarın çünkü ergenlik rahata erdiğinizi duymuş ve yoldaymış.
• Kurallar, gerekliliği ve detayları hakkında hâlâ tartışmaya girebilir.
• Yanlış davranışı bahaneler ve mazeretlerle örtbas etmeye çalışır. Kuraldaki boşluğu bulmayı var gücüyle dener.
• Verilen sözler önem kazanır ve HER ŞEYİ hatırlar. Tek bir şey hariç: çöpü çıkarma sırası kendilerine geldiğinde.

》Ne yapmalı?

• Tutamayacağınız sözler vermeyin. Bir kere eline sizi suçlayacak deliller geçerse, sizi bırakmaz.
• Mümkün olduğunca tartışmadan kaçının. Her şey için bir görüşleri vardır. Söylediğini dinleyin, kararınızı verin sonra geri çekilin.
• Güvenli olacak şekilde size karşı koymasına izin verin. Bırakın farklı şeyler denesin, kendi fikirlerini dile getirsin ve uygun olan yerde kendi kararını versin.
• Sınırlarınızın nerede olduğunu bilin ve kim olduğu ile ilgili değil kötü bir karar verdiğinde yaptırım uygulamaya hazır olun.

________________________________

ERGENLİK

• Arkadaşlar aileden daha önemli olacaktır. Siz hâlâ önemlisiniz ancak yapmanız gereken bir şey var: Sağlıklı, bağımsız bir yetişkin olarak dünyaya adım attıklarında kim olacaklarını bulmak. Tıpkı sizin o yaşlarda yaptığınız gibi.
• Yaşıtlarının kendisi hakkında ne düşündükleri bir süreliğine stres kaynağı olacaktır; bu durum kızlarda 13 yaşında erkeklerde ise 15 yaşında tavan yapar. Yaşıtlarıyla uyum sağlamak için kendisini fazla zorlayabilir, bu durum saçma kararlar vermeye veya kendisini riskli durumların içine atma ya kadar varabilir. Nefes alın. Geçecek.
• Daha tartışmacı bir hale gelecek ve üzerinize daha fazla gelecek. Bu durum ergenlik macerasıyla ve bağımsızlık deneyimlemeriyle son derece uyumlu.
• Duygusal açıdan sizden daha uzaklaşmış olabilir (telaşlanmayın, geri gelecekler ancak belki de yirmili yaşlarına doğru).
• Herkesin içinde sizinle birlikte – ne kadar havalı olursanız olun – görülmek istemeyebilir.
• Görünüşleri, kimlikleri ve dünyadaki duruşlarıyla ilgili denemeler yapar.
• Cinsel açıdan aktifleşmeye başlayabilir.
• Dürtüsel olabilir, risk almaya başlayabilir.
• Daha yaratıcı bir hale gelir ve dünyayı gerçekten çok ilginç ve farklı şekillerde düşünmeye başlar.
• Onun hakkındaki fikriniz sanki önemsizmiş gibi davranır, oysaki her zaman olduğu kadar önemlidir.
• Duygusal ifadelerinizi sıklıkla yanlış okur. Duygularınızı kızgınlık, düşmanlık veya hayal kırıklığı olarak yorumlar oysaki siz bunlardan hiçbirini hissetmiyorsunuzdur.
• Uyku döngüsü değişir. Sirkadiyen ritimleri onu çocukken olduğundan üç saat daha geç bir saate atar. Buna göre eskiden uyuduğundan üç saat daha geç bir saatte uykuya dalar ve tamamıyla yorgun düşmediği takdirde daha erken bir saatte uyuyakalmaları biyolojik açıdan zordur. 9-10 saatlik bir uykuya ihtiyacı vardır, o nedenle daha geç uyur.
• Kendisini etkileyen şeyler hakkında kendi kararlarını vermek ister.

》Ne yapmalı?

• Yargılayıcı veya eleştirel olmayın, çocuğunuzun sevgiye ve yakınlığa her zamankinden daha çok ihtiyacı var.
• Bağımsızlığını sizden bulmaya ihtiyacı olduğunu anlayın. Ona bunu yapması için alan yaratın. Zamanla değerleri muhtemelen sizinkilerle paralel hale gelecektir.
• Ergen yaştaki çocuğunuzun sizi reddetmediğini, dünyada kendi yolunu bulduğunu bilin. Verdiği his kötü olsa da bu süre bağımsız bir yetişkin olmanın önemli ve sağlıklı bir parçasıdır.
• Kontrolü elinizden bırakın, onun yerine etki bırakmayı tercih edin. Onu kontrol etmek için ne kadar mücadele ederseniz, sizi aynı oranda geri püskürtecektir. İşin aslına bakacak olursak, söz konusu ergenlikse hiçbir kontrolümüz yok: Sizi hayatına ne kadar dâhil edeceğine, ne kadarını size anlatacağına, etkinizin ne kadar olacağına o karar verecek. Bir şey olduğunda veya kendisine yol gösterilmesine ihtiyacı olduğunda size gelmesini kolaylaştırın.
• Vaaz değil, bilgi verin.
• Cinsel olarak aktif olmaya başladığı zamanı bilemeyebilirsiniz, dolayısıyla fiziksel ve duygusal açıdan güvende kalabilmesi için ihtiyaç duyduğu bilgiye ve rehberliğe sahip olmaları önemlidir. See
• Tartışmalara rağbet etmeyin. Durumunu bildirmesini, istediği şeyin artı ve eksileri hakkında sizinle konuşmasını isteyin. Ergenler doğal olarak artıları abartıp eksileri hafife alacaktır. Eksilerden bazılarını anlatması için onu cesaretlendirin, hiçbir şey siyah ya da beyaz değildir.
• Sakinleştiren güç olun. Nefes alın ve dalganın geçmesini bekleyin. Bir duygunun tetiklenmesi, zirveye ulaşması ve sönmeye başlaması arasında geçen süre 90 saniyedir, tabii ki siz yangına körükle gitmedikçe.
• İleriyi planlamasına ve bir şeyin ardında ne olduğunu görmesine yardım edin, ancak yargılamadan.
• Sosyal bağlantılarını teşvik edin ve ilişkilerini güçlendirmek için ona alan açın. Bu gelişiminin önemli bir parçası da aile kabilesine olan bağlığını azaltmak. Bunu yapmak içinse, arkadaşlar kabilesiyle olan ilişkilerini güçlendirmek için gitgide daha da artan bir ihtiyaç hissedecektir. Mümkün olduğunca bunu teşvik edip destekleyin.(**)
• Rekabetçi olsun olmasın spor gibi güvenli bir şekilde risk alabileceği yollar bulmasına yardımcı olun.
• Koşullar, uzaklık veya saat ne olursa olsun eve gelmek istediği her türlü durumdan onu çekip çıkarmak için her zaman elinizden geleni yapacağınızı söyleyin.
• Sizinle her türlü konuda konuşabilmesini, herhangi bir sınırın söz konusu olmamasını sağlayın.
• Uyku açığını kapatması için bırakın mümkün olan her yerde uyusun.
• Konuşmaktan çok dinleyin.

Ve son olarak …

Bebeklikten yetişkinliğe giden yolda tamamlanması gereken bazı önemli şeylerin olduğunu bilin. Öğrenilecek şeyler, yapılacak hatalar, zorlanacak sınırlar ve bulunacak bir bağımsızlık var. Bu; herkes için güzel, yorucu, zor, bazen dehşet verici, bazen bunaltıcı, bazen travmatik bir macera olacaktır. Sabırlı olun ve hatalarını, ideal olmayan davranışlarını kişisel algılayarak öğrenme ve büyüme fırsatlarını elinden almayın.

En büyük güçleri yaptıkları hatalardan ve karşı koydukları sınırlardan gelecektir.

En güçlü destek verildiğinde bile hata yapacaktır, hem de bazen çok büyük hatalar! İhtiyaç duydukları desteği gördükten sonra, hataları sizin ebeveynliğinizle değil kendi büyüme süreçleriyle ilgili olacaktır.

Kendi açımızdan olaya bakacak olursak, onlara yol gösterecek sağlam bir el olarak kendi dışlarında hissedebilecekleri sınırlarla sevgi ve koruma için yanlarında olmamız önemlidir. Çocuklar ve ergenler için normal davranışın ne olduğunu anlamak bunu kolaylaştıracaktır. Büyümek bir öğrenme, keşfetme ve tecrübe etme yolculuğudur, hem bizim hem onlar için.

Kaynak: https://www.heysigmund.com/developmental-stage/

(*) Editörün Notu: Attachment Parenting ödül/ceza yaklaşımlarını desteklemez. Empati ve pozitif disiplin ile yaklaşmayı savunur.

(**) Editörün notu: Ergen çocuğa bağımsızlık ve keşif sahası tanırken aile içi bağlarınızın güçlü kalması büyük önem taşır. Bu konuda detaylı bilgi için, API’ın da önerdiği “Hold on to Your Kids” adlı kitabı faydalı bulabilirsiniz.

Çeviren: Simge Konu Ünsal

Çevirmen, edebiyat seven, yazmadan duramayan, müziksiz bir günü geçmeyen; diller, sözcükler ve etimoloji gibi tuhaf merakları olan, deniz ve doğa sever bir anne.

2005 yılında Hacettepe Üniversitesi’nden mezun oldu. Dokuz yıl boyunca çevirmen olarak kamuda, özel sektörde ve (kısa bir süre) araştırma görevlisi olarak üniversitede görev aldı. Tam zamanlı olarak çalıştığı yıllar sonrasında kitaplara dönmeye karar verdi. Üç yıldan bu yana ağırlıklı olarak kitaplarla haşır neşir. Oğlunun doğumundan sonra ise kariyeri daha çok çocuk kitapları çevirisine evrildi. Bir anne olarak yolunu ararken attachment parenting ile tanıştı, ama aslında onu zaten tanıdığını fark etti. Şiddetsiz iletişimin, empatinin ve şefkatin bu dünyayı daha yaşanabilir kılacağına gönülden inanıyor. Eşi ve 2 yaşındaki oğlu Deniz ile İstanbul’da yaşıyor.

Görsel: gayleejan.com